3.3.1 Η βία κατά των γυναικών
Η σωματική βία κατά των γυναικών
Σύμφωνα με μελέτη της ΕΕ από το 2013, περίπου 13 εκατομμύρια γυναίκες υπέστησαν σωματική βία σε ολόκληρη την ΕΕ τους τελευταίους δώδεκα μήνες πριν από την έρευνα. Αυτό αποτελεί το 7% των γυναικών ηλικίας μεταξύ 18 και 74 ετών (βλ. FRA, 2014). Η σωματική βία ορίζεται ως επίθεση στη φυσική ακεραιότητα ενός ατόμου. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τράβηγμα μαλλιών, ξυλοδαρμό ή κλοτσιές, πνιγμό και επίθεση με μαχαίρια, όπλα ή άλλα αντικείμενα (βλ. Bff, 2019). Σε μια μελέτη στην Ελλάδα, το 25% των γυναικών που ρωτήθηκαν ανέφεραν εμπειρίες σωματικής βίας - στο 19% αυτό πραγματοποιήθηκε από έναν σύντροφο και το 10% από μη συντρόφους. (βλ. Πανευρωπαϊκή έρευνα για τη βία κατά των γυναικών, 2014). Σε μια έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διαπιστώθηκε ότι η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών για το 74% των ερωτηθέντων ήταν διαδεδομένη στη χώρα τους. Η ενδοοικογενειακή βία κατά των ανδρών, από την άλλη πλευρά, εκτιμήθηκε ότι ήταν διαδεδομένη μόνο κατά 29% (βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016).
Η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται ότι υπάρχειι όταν συμβαίνει σε μια οικιακή κοινότητα, όπως ο γάμος. Η βία είναι συχνά μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση σεξουαλικών, σωματικών και ψυχολογικών πράξεων βίας. Η βίαιη συμπεριφορά χρησιμοποιείται για την άσκηση εξουσίας και ελέγχου, όπως για παράδειγμα με απειλές και εξευτελισμούς, κοινωνική απομόνωση έως ξυλοδαρμούς και επιβολή σεξουαλικών πράξεων (βλ. Bff, 2019) .
Σχεδόν όλοι οι ερωτηθέντες (96%) μιας έρευνας της ΕΕ ανέφεραν ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι αποδεκτή, ενώ μόνο το 2% θα τη χαρακτήριζε αποδεκτή υπό ορισμένες συνθήκες. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (86%) πίστευε ότι η ενδοοικογενειακή βία ήταν απαράδεκτη και θα έπρεπε πάντα να τιμωρείται από το νόμο, ενώ το 12% πιστεύει ότι δεν πρέπει πάντα να τιμωρείται από το νόμο. Προπάντων οι ερωτηθέντες στη Λετονία, τις Κάτω Χώρες και τη Σλοβακία είχαν αυτή την άποψη. Σε καμία χώρα δεν πιστεύει, πάνω από το 1% των ερωτηθέντων ότι η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών ήταν αποδεκτή σε όλες τις περιπτώσεις. Ωστόσο, η Πολωνία και η Σλοβακία ήταν οι μόνες χώρες στις οποίες τουλάχιστον ένας στους είκοσι ερωτηθέντες χαρακτήρισε την ενδοοικογενειακή βία ως αποδεκτή υπό ορισμένες συνθήκες (βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016). Η ενδοοικογενειακή βία κατά των ανδρών εκτιμήθηκε παρόμοια από τους ερωτηθέντες· εδώ, επίσης, η πλειοψηφία πιστεύει ότι είναι απαράδεκτη και πρέπει να τιμωρείται πάντοτε από το νόμο. Στην Αυστρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία, το 6% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι η ενδοοικογενειακή βία κατά των ανδρών είναι αποδεκτή σε ορισμένες περιπτώσεις.
Η σεξουαλική βία κατά των γυναικών
Εκτιμάται ότι 3,7 εκατομμύρια γυναίκες έχουν βιώσει σεξουαλική βία, συμπεριλαμβανομένων των βιασμών, της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης εντός της ΕΕ. Μια στις πέντε γυναίκες βιάστηκε από την ηλικία των 15. Στη μελέτη, το 5% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι αναγκάστηκαν να έχει σεξουαλική επαφή και το 6% συμφώνησε σε σεξουαλικές δραστηριότητες επειδή φοβόταν τι θα μπορούσε να συμβεί αν αρνούνται (βλέπε FRA, 2014).
Μια έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2016 δείχνει ότι περίπου ένας στους πέντε ερωτηθέντες πιστεύει ότι οι πληγέντες είναι υπεύθυνοι για τις ενέργειές τους, επινοούν ισχυρισμούς, υπερβάλλουν ή ακόμη και προκαλούν τη βία. Οι ερωτηθέντες από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ήταν πιθανότερο να έχουν αυτήν την άποψη. Η σεξουαλική επαφή χωρίς συγκατάθεση μπορεί να δικαιολογηθεί για το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων εάν, για παράδειγμα, ο ενδιαφερόμενος είναι μεθυσμένος ή υπό την επήρεια ναρκωτικών. Το 10% των ερωτηθέντων ήταν της άποψης ότι τα αποκαλυπτικά, σέξι ρούχα ή το ότι δεν υπάρχει ξεκάθαρη άρνηση ή ότι δεν ανθίστανται σθεναρά, σαφώς αποτελεί δικαιολογία για σεξουαλική επαφή χωρίς συγκατάθεση (βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016).
Αυτές οι στάσεις είναι εξαιρετικά επικίνδυνες, γιατί δεν έχει σημασία αν το θύμα έχει καταναλώσει αλκοόλ, έχει πάρει ναρκωτικά ή έχει αποκαλυπτική ενδυμασία: χωρίς τη συγκατάθεση ενός ατόμου, υπάρχει γεγονός βιασμού. Επιπλέον, δεν υπάρχει πρόκληση σεξουαλικής βίας, ούτε μέσω συμπεριφοράς ούτε ενδυμάτων. Κανείς δεν έχει αμφισβητήσει ότι βιάστηκε. Οι περισσότεροι βιαστές/ριες δεν επιλέγουν λόγω της εξωτερικής εμφάνισης, αλλά την εκτιμώμενη ευπάθεια ενός ατόμου. Ένας βιαστής επιλέγει το άτομο που πιστεύει ότι μπορεί να κακοποιήσει. Η έλλειψη αμυντικών αντιδράσεων δεν αποτελεί επίσης δικαιολογία για σεξουαλική επαφή χωρίς συγκατάθεση. Σε μια τέτοια τρομακτική κατάσταση δεν υπάρχει σωστή ή λανθασμένη αντίδραση, συχνά οι πληγέντες είναι τόσο τρομοκρατημένοι που κυριολεκτικά «παγώνουν από το φόβο». Είναι μια ακούσια και φυσική αντίδραση του σώματος, στην οποία η ικανότητα να αμύνεται ή να λέει όχι είναι αδύνατη. Μερικοί δεν υπερασπίζονται τον εαυτό τους για να διατηρήσουν τη βία εναντίον τους όσο το δυνατόν μικρότερη (βλ. Σεξουαλική Βία, 2019).
Η συνολική εικόνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει ότι κάθε τρίτη γυναίκα έχει βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών. Πάνω από τις μισές γυναίκες που υπέστησαν σεξουαλική βία από συντρόφους/ισες ανέφεραν πολλά περιστατικά. Περίπου το ένα τρίτο αυτών που έχουν πληγεί από τη βία κατά τη διάρκεια μιας σχέσης και το ένα τέταρτο αυτών που έχουν πληγεί από τη βία από άλλα άτομα έχουν επικοινωνήσει με την αστυνομία μετά το πιο σοβαρό περιστατικό. Η διαφορά σε αυτούς τους αριθμούς μπορεί να εντοπιστεί στις επαναλαμβανόμενες πράξεις βίας στο πλαίσιο μιας σχέσης από τις οποίες οι πληγέντες θέλουν να δραπετεύσουν. Η άσκηση βίας από τρίτα άτομα είναι πολύ πιθανό να συμβεί ως μεμονωμένη περίπτωση με χαμηλό κίνδυνο επανεμφάνισης. Περίπου το ένα τέταρτο δεν επικοινώνησε με την αστυνομία ή οποιοδήποτε άλλο όργανο λόγω ντροπής ή αμηχανίας. Η πλειονότητα των πληγέντων θα επιθυμούσε να μιλήσει με κάποιον και να λάβει υποστήριξη μετά τα περιστατικά, ακολουθούμενη από προστασία και άλλη πρακτική βοήθεια (βλ. FRA, 2014).
Η σεξουαλική παρενόχληση γυναικών
Κάθε άτομο έχει τη δική του ιδέα για το τι είναι η σεξουαλική παρενόχληση. Διαπιστώνονται διαφορές στην υποκειμενική έννοια της αποδιδόμενης συμπεριφοράς. Οι επικρατούσες πολιτιστικές και κοινωνικές αξίες και κανόνες καθώς και η στάση απέναντι στους ρόλους των φύλων και η ιδέα της κατάλληλης συμπεριφοράς των φύλων έχουν σημαντική επιρροή (βλέπε FRA, 2014). Η σεξουαλική παρενόχληση περιλαμβάνει, για παράδειγμα, σφυρίγματα, σχόλια σχετικά με την εμφάνιση ή το σχήμα του σώματος, άσεμνα αστεία ή «τυχαία» αγγίγματα καθώς και το χούφτωμα (βλ. Bff, 2019). Υπολογίζεται ότι 83 έως 102 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση από την ηλικία των 15 ετών. Η πλειονότητα των γυναικών δήλωσε ότι είχαν παρενοχληθεί από προηγουμένως άγνωστους δράστες, ενώ ακολουθούν αυτές που παρενοχλήθηκαν από γνωστά άτομα και άτομα από το εργασιακό τους περιβάλλον (βλ. FRA, 2014).
Η ψυχολογική βία κατά των γυναικών
Σύμφωνα με έρευνα της ΕΕ, το 43% των ερωτηθέντων υπέστησαν ψυχολογική βία κατά τη διάρκεια μιας σχέσης. Αυτό περιλαμβάνει ταπείνωση, απαγόρευση εξόδου από το σπίτι ή περιορισμό στο σπίτι και απειλές βίας εναντίον του ενδιαφερομένου ή άλλου σημαντικού ατόμου. Εκτός από την ψυχολογική βία, ένας μεγάλος αριθμός γυναικών έχουν επίσης υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία. Έχει διαπιστωθεί μια σχέση μεταξύ της κατανάλωσης αλκοόλ του/της συντρόφου και της χρήσης ψυχολογικής βίας: Όσο μεγαλώνει η κατανάλωση αλκοόλ, τόσο πιο συχνότερη είναι σε μια σχέση η άσκηση ψυχολογικής βίας (βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016).
Εκτός από τις μορφές σωματικής, σεξουαλικής και ψυχολογικής βίας που εμφανίζονται, υπάρχουν και άλλες μορφές βίας κατά των γυναικών. Το 18% των γυναικών στην ΕΕ έχουν βιώσει καταδίωξη από την ηλικία των 15 ετών (βλ. FRA, 2014). Πρόκειται για περίπου 9 εκατομμύρια γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η καταδίωξη ορίζεται ως εκούσια, συνεχής και επίμονη δίωξη και παρενόχληση ενός ατόμου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Και εδώ, οι γυναίκες επηρεάζονται συχνότερα, η πλειονότητα των δραστών είναι πρώην σύντροφοι που μπορούν να προέρχονται από όλες τις κοινωνικές τάξεις και τις ηλικιακές ομάδες. Οι ενέργειες καταδίωξης μπορεί να περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες κλήσεις οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας ή της νύχτας ή μηνύματα στον αυτόματο τηλεφωνητή. Η παρακολούθηση του ατόμου σε καθημερινές διαδρομές και η συχνή παρουσία μπροστά από το διαμέρισμα ή τον χώρο εργασίας θεωρούνται επίσης πράξης καταδίωξης. Τα ανεπιθύμητα δώρα ή η μαζική αποστολή επιστολών, μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή SMS εμπίπτουν επίσης σε αυτήν την κατηγορία (βλ. Bff, 2019). Μια περαιτέρω διάκριση γίνεται στο , το οποίο περιλαμβάνει τη μόνιμη επαφή σε κοινωνικά δίκτυα ή τη δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών για ένα άτομο κατά της θέλησής του (βλ. Bff, 2019). Η ηλεκτρονική καταδίωξη (cyberstalking) επηρεάζει κυρίως τις νέες γυναίκες. Tο 4% των γυναικών ηλικίας 18 έως 29 ετών έχουν βιώσει ηλεκτρονική καταδίωξη - δηλαδή περίπου 15 εκατομμύρια γυναίκες εντός της ΕΕ. Κάθε πέμπτη γυναίκα έχει βιώσει καταδίωξη για περίοδο τουλάχιστον δύο ετών· τα τρία τέταρτα των περιπτώσεων καταδίωξης δεν έχουν αναφερθεί ποτέ στην αστυνομία (βλ. FRA, 2014).
Οι συνέπειες της βίας κατά των γυναικών
Η βία κατά των γυναικών συνιστά παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καθώς και ένα μείζον υγειονομικό και κοινωνικό πρόβλημα (βλ. ΠΟΥ, 2013). Οι άμεσες συνέπειες, όπως η μετάδοση του HIV ή άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών, τραυματισμών ή θανάτου σε περίπτωση σεξουαλικών επιθέσεων, δεν είναι ασυνήθιστες. Υγειονομικά και ψυχολογικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη ή οι αυτοκτονίες, η κατάχρηση αλκοόλ και οι αυτοαμβλώσεις, δηλαδή εκτρώσεις ή αποβολές που πραγματοποιούνται χωρίς ιατρική βοήθεια, είναι επίσης συνέπειες βίαιων εμπειριών. Σε ψυχολογικό επίπεδο, οι άνθρωποι υποφέρουν από άγχος, ανησυχία και απομόνωση λόγω του τραυματικού στρες που αντιμετωπίζουν. Τραυματισμοί κατά τη διάρκεια της βίας, όπως χτυπήματα ή κλωτσιές, συμβαίνουν επίσης συχνότερα. Οι τραυματισμοί στο κεφάλι, το λαιμό και το πρόσωπο ειδικότερα προκαλούνται συχνά από τους δράστες, ακολουθούμενοι από σπασμένα οστά ή τραυματισμούς στα γεννητικά όργανα (βλ. ΠΟΥ, 2013).
Περίληψη
Το 35% των ερωτηθέντων υπέστη βία πριν την ηλικία των 15 ετών. Περίπου 21 εκατομμύρια γυναίκες έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση ή σεξουαλικό περιστατικό από έναν ενήλικα. Κατά μέσο όρο, το 27% των γυναικών υπέστη σωματική βία από έναν ενήλικα και περίπου το 10% των γυναικών εμφάνισαν ψυχολογική βία από ένα ενήλικο μέλος της οικογένειας (βλ. FRA, 2014). Οι διάφορες μελέτες δείχνουν ότι η βία κατά των γυναικών είναι ένα διαδεδομένο φαινόμενο. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών της ΕΕ και την προστασία αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Το πρόγραμμα Daphne προωθεί την προστασία των παιδιών, των νέων και των γυναικών από κάθε μορφή βίας. Στο πρόγραμμα επιδιώκονται διαφορετικοί στόχοι και διάφοροι φορείς και οργανισμοί δικτυώνονται και αλληλοϋποστηρίζονται (βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019).
