4.3.3 Bezrobocie
W roku 2017 stopa bezrobocia jako odsetek ludności czynnej zawodowo wynosiła w Unii Europejskiej 21,5%. Spadek tego wskaźnika obserwowany jest od roku 2002, głównie ze względu na rosnący udział kobiet aktywnych zarobkowo. W większości krajów stopa bezrobocia wynosiła 20-30 %, a tylko w Grecji 42,3 %, czyli wyraźnie więcej niż w innych krajach UE. Bułgaria i Słowenia miały niskie stopy bezrobocia wynoszące odpowiednio 6,2% i 6,6% (por. Eurostat, 2018).
Na kształtowanie się stopy bezrobocia silny wpływ mają globalne rynki gospodarcze i finansowe. Bezrobocie długoterminowe nadal stanowi prawie połowę całkowitego bezrobocia. Od roku 2008 stale spada, tak więc dzięki tym pozytywnym tendencjom UE mogła w ramach strategii „Europa 2020” osiągnąć docelową stopę zatrudnienia na poziomie 75% (zob. Komisja Europejska, 2018). Strategia „Europa 2020” służy jako wytyczna do promowania wzrostu i zatrudnienia w tym dziesięcioleciu. Zrównoważone, inteligentne i sprzyjające włączeniu społecznemu środki mają być stosowane w celu przezwyciężenia słabości strukturalnych, poprawy konkurencyjności i wzmocnienia społecznej gospodarki rynkowej. W dziedzinie edukacji ma zostać między innymi zmniejszona liczba osób przedwcześnie kończących naukę przy jednoczesnym zwiększeniu liczby osób w średnim wieku, które ukończyły studia wyższe (zob. Komisja Europejska, 2019).
Problemy ze znalezieniem pracy mają często zwłaszcza osoby rozpoczynające aktywność zawodową, osoby z niskim poziomem wykształcenia oraz osoby posiadające obce obywatelstwo (zob. Federalny Urząd Statystyczny, 2018). Inną przyczyną wysokiej stopy bezrobocia jest stosunkowo długi okres nauki. Od roku 2007 wskaźnik osób w wieku od 20 do 24 lat, które nadal się uczyły, wzrósł z 41% do 45%. Ten rozwój można przypisać przede wszystkim rosnącej liczbie osób studiujących. Wielu młodych dorosłych jest zatrudnianych już w trakcie nauki, na przykład w systemach kształcenia dualnego. Bezrobocie wśród młodych ludzi jest wyższe w Europie Południowej; i tak tylko około jedna czwarta osób w wieku 20-24 lat w Grecji jest aktywna zawodowo (por. Federalny Urząd Statystyczny, 2018). Wiąże się to również ze zmianami warunków produkcyjnych i gospodarczych. W sektorze niskich wynagrodzeń prawie nie ma tradycyjnych fabryk z relatywnie dobrze płatnymi gałęziami. W przemyśle 2.0, 3.0 i 4.0 większość procesów jest zautomatyzowana dzięki wykorzystaniu nowych technologii i komputerów, a miejsca pracy są likwidowane. W kontekście rewolucji cyfrowej coraz więcej sektorów potrzebuje zatem szerszej wiedzy technologicznej lub wiedzy z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem.
Wpływ bezrobocia na zdrowie
Bezrobocie i jego konsekwencje dla zdrowia psychicznego i zachowań zdrowotnych zbadano i udokumentowano w różnych opracowaniach. Analizy pokazują, że osoby bezrobotne są co najmniej dwa razy bardziej narażone na choroby psychiczne, zwłaszcza depresję i zaburzenia lękowe, niż osoby zatrudnione (por. Hoebel; Kuntz; Kroll; Lampert & Müters, 2017). Szczególnie ludzie młodzi, którzy doświadczyli bezrobocia, wykazują się silniejszym wpływem na swoje zdrowie psychiczne niż osoby bezrobotne w średnim wieku dorosłym (por. Hoebel i in. 2017).
Bezrobocie znajduje również odzwierciedlenie w zachowaniach zdrowotnych, głównie poprzez zwiększoną konsumpcję wyrobów tytoniowych, niezdrowe nawyki żywieniowe i niewielką aktywność fizyczną. Na większe ryzyko zdrowotne bardziej narażeni są zwłaszcza młodzi ludzie z niskim poziomem wykształcenia. We wczesnym wieku dorosłym uczymy się głównych i podstawowych czynników i kompetencji w zakresie zdrowia i zachowań zdrowotnych, tak więc umocnić mogą się wówczas również niezdrowe wzorce. Młodzi ludzie są przeciążeni swoimi zadaniami rozwojowymi i wymaganiami wczesnego wieku dorosłego, tak że opisywane są napięcia i zwiększone poczucie stresu, które wiążą się z negatywnymi konsekwencjami dla zdrowia psychicznego (por. Hoebel; Kuntz; Kroll; Lampert & Müters, 2017).
Skrajnym przejawem nierówności społecznej, która jest bezpośrednio związana z dochodami, jest niższa o około dziesięć lat średnia długość życia osób z grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji społecznej w porównaniu z grupami o średnich lub wysokich dochodach. Przyczyną tych różnic jest między innymi wyższa zapadalność na choroby fizyczne i psychiczne, częściowo wynikająca ze złych warunków pracy i mieszkaniowych oraz słabego/niesprawiedliwego dostępu do dobrej opieki zdrowotnej i badań profilaktycznych.
Także w średnim wieku praca zarobkowa odgrywa główną rolę w życiu człowieka. Służy zapewnieniu środków do życia, wspiera relacje społeczne, nadaje strukturę życiu codziennemu, działa pobudzająco i może prowadzić do zdobycia prestiżu społecznego i środowiskowego. Kiedy ludzie przestają pracować, pogarsza się ich zadowolenie z życia i pewność siebie, nasilają się problemy zdrowotne i utrudniają powrót do pracy zarobkowej. Szczególnie w środkowej fazie życia pojawiają się problemy zdrowotne, które wynikają z zachowań zdrowotnych nabytych we wcześniejszych fazach życia (por. Hoebel; Kuntz; Kroll; Lampert & Müters, 2017).
Oprócz zagrożeń zdrowotnych osoby niepracujące mają też inne problemy. W badaniu przeprowadzonym w Marienthal w roku 1930 stwierdzono, że obserwowane tam osoby bezrobotne cechowały się obniżoną orientacją przestrzenną i czasową oraz brakiem perspektyw. Ponadto odnotowano rosnące obciążenia rodzinne, społeczne i psychiczne, które mogły iść w parze z samotnością. Obniżeniu uległo również u tych osób poczucie własnej skuteczności, to jest poczucie posiadania zdolności do wpływania na swoje życie i kontrolowania go. Wynika to z faktu, że - poza samym zdobywaniem pieniędzy - praca zarobkowa jest dla ludzi sensem życia, nadaje mu strukturę i umożliwia nawiązywanie kontaktów poza węższą siecią społeczną. Od tego czasu wyniki te zostały wielokrotnie potwierdzone w badaniach (por. Promberger, 2008).
Edukacja ma wpływ na satysfakcję życiową i zadowolenie z osobistej sytuacji finansowej. Osoby z wyższym wykształceniem są bardziej zadowolone ze swojego życia niż osoby z niskim wykształceniem. Ponieważ na dochody ludzi duży wpływ ma przede wszystkim wykształcenie, można zauważyć, że osoby o niskich dochodach są bardziej niezadowolone ze swojego życia i zazwyczaj mają problemy z finansowaniem podstawowych potrzeb w zakresie żywności lub odzieży oraz finansowaniem korzystania z usług, ponieważ brakuje im środków (por. Eurostat, 2015).
